مرسیه و کامیه

مرسیه و کامیه رمان نسبتاً معروفی است از ساموئل بکتِ بسیارمعروف. این اثر عجیبِ نه چندان حجیم که نمی توان نویسنده ای به جز بکت برای آن تصور کرد، به طور خلاصه داستان دو نفر(طبعأ مرسیه و کامیه) است که قصد دارند به سفربروند؛ سفری بدون برنامه و بدون مقصد.

مرسیه و کامیه راوی اول شخصی دارد که به دانای کل پهلو می زند و به رغم آن که در شروع روایت اعلام می کند که در تمام طول سفر همراه مرسیه و کامیه بوده، هیج ردی از او در داستان نیست. زمان داستان نامعلوم، مکان آن ناشناخته و ,اتمسفرش غم بار و خاکستری است. داستان فاقد طرح است و اینجا و آنجا شامل اتفاقاتی بی ربط از جمله حضور آدم هایی است که معلوم نیست چرا به داستان وارد و از آن خارج می شوند. فضای مرسیه و کامیه  بی شباهت به فضای نمایش نامه ی بسیار مشهور در انتظار گودو نیست، و بکت در جایی گفته که این داستان طرح اولیه ی آن نمایش بوده است.

مرسیه و کامیه را بیشتر باید ضد داستان* نامید تا داستان. ضد داستان به چه معنی؟ به این معنی که بیشترِ چیزهایی که از یک داستان انتظار می رود را ندارد و در مقابل چیزهایی دارد که از یک داستان کمتر انتظار می رود. به عنوان مثال: مرسیه و کامیه قرار گذاشته اند ساعت نه و پانزده دقیقه در جایی با یکدیگر ملاقات کنند و عازم سفر شوند. مرسیه ساعت نه و پنج دقیقه به محل ملاقات می رسد و پس از پنج دقیقه انتظار در ساعت نه و ده دقیقه محل را ترک می کند. بعد کامیه ساعت نه و پانزده دقیقه سر قرار حاضر می شود و پس از پنج دقیقه بی آنکه مرسیه را بیابد محل را ترک می کند. دوباره نوبت به مرسیه می رسد که ساعت نه و بیست و پنج دقیقه در محل حاضر شود و پس از پنج دقیقه انتظار آنجا را ترک کند. بکت این بازی را به همین ترتیب بیش از یک صفحه ادامه می دهد تا دو دوست در ساعت نه و پنجاه دقیقه یکدیگر را پیدا کنند و بعد در اقدامی غیر معمول برای آن که مطلب کاملاً روشن شود نمودار مانندی ترسیم می کند و ساعت رسیدن و رفتن دو دوست را تا لحظه ی ملاقات بر روی آن نشان می دهد.

از کارهای غیر معمول دیگر بکت در مرسیه و کامیه، که در مقاله ی ضمیمه کتاب نیز مورد توجه قرار گرفته، این است که فصل هایی را در یکی دو صفحه به عنوان خلاصه ی دو فصل قبل آورده است. به عنوان نمونه فصل سوم که خلاصه ی فصل های اول و دوم است چنین است:

شروع حرکت.

ملاقات دشوار مرسیه و کامیه.

میدان سنت ـ روت.

راش ارغوانی.

باران.

سرپناه.

سگ ها.

افسردگی کامیه.

....

ساموئل بکت از نویسندگان مدرنی است که تأثیر بسیاری بر داستان نویسی پست مدرن داشته است. مرسیه و کامیه به رغم آن که حدود دو دهه پیش از شکل گیری پست مدرنیسم نوشته شده** حتی با معیارهای جا افتاده ی امروزی این سبک هم اثری پیشرو و تأمل برانگیز است.

مرسیه و کامیه توسط پویان غفاری به فارسی برگردانده شده و انتشارات افراز آن را به ضمیمه ی مقاله ای از مریم گودرزی با عنوان جادوی کلمات خسته به چاپ رسانده است.

                                                 فروردین 1395

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*طبعأ ضد داستان به منظوری که مورد استفاده قرار گرفته، با «ضد رمان» که به رمان نو اطلاق می شود، تفاوت دارد.

**مرسیه و کامیه در 1946 نوشته شده اما انتشار آن در 1970 صورت پذیرفته است.