سه سرباز

« جنگ به راستی که که چیز لعنتی بیهوده ای است. سرطانی فراگیر که از دروغ ها و شرارت های موجودات بدنهادی تغذیه می شود که خود به هیچ روی کار جنگیدن را انجام نمی دهند.»

                                                                   جان دوس پاسوس، موخره ی سه سرباز

 سه سرباز که دومین کتاب منتشر شده از جان دوس پاسوس و نخستین اثر شاخص اوست، رمانی است ضد جنگ و ضد نظامی گری که حاصل تجربه ی حضور نویسنده به عنوان راننده ی آمبولانس در جنگ اول جهانی است.

 سه سرباز چنان که از اسمش بر می آید سه شخصیت محوری سرباز دارد؛ جان اندروزِ روشنفکر موسیقی دان مسلط به زبان فانسوی که به نسبت دو شخصیت دیگر حجم بیشتری از داستان را به خود اختصاص داده است، کریس کریسفیلدِ کشاورزِ سردرگم و بشدت زود خشم و دان فوزلیِ فرصت طلب عشق نظام که سرگذشت شان  در چند صحنه  محدود و نه چندان مورد تأکید با یکدیگر تلاقی می کند.

داستان در یک پادگان در آمریکا شروع می شود و در فرانسه ی اواخر جنگ و پس از تسلیم آلمان ادامه پیدا می کند و بیش از آن که در جبهه و جنگ بگذرد در پادگان و پشت جبهه و شهر می گذرد.

راوی سه سرباز دانای کل است، شیوه ی روایت آن ساده و خطی با پرش هایی بین سه شخصیت محوری است و داستان به رغم تم جنگی آن بسیار توصیفی و به خصوص پر از رنگ و نور است:

 «بوی قهوه و مه کیفورش کرده بود. نور حنایی ملایم خورشید، به میز کافه و لایه ی خیس نازکی که آسفالت  پیاده رو را پوشانده بود می تابید. در بلوار، دور از ایستگاه، خانه های خاکستری تیره که در سایه سبز و در آفتاب بنفش بودند در مه رقیق دور دست محو می شدند. نوشته های طلایی رنگ و رو رفته ی روی بالکن سیاه برق می زدند. »۲۷۷

«از باغ های بی برگ تویلری در یک سو و حیاط های داخلی پهناور لوور با شیروانی های چهار ترک ارغوانی و دودکش های بلندش در سوی دیگر گذشتند و پیش از آن که در خیابان های تنگ قهوه یی ـ خاکستری محله های قدیمی گم شوند برای یک دم رود را دیدند، سبز زمردی تیره، یا درخت های چنار کناره ی رود و تنه های لکه لکه کرم و قهوه ای آن ها.»۲۸۵

 سه سرباز به شش بخش تقسیم شده است که اسامی آنها طرحی کلی از داستان به دست می دهد. در بخش اول که اسمش «قالب» است، در پادگان آدم ها را در قالب مقررات نظامی می ریزند تا از آنها سرباز بسازند؛ سربازانی یک شکل، مطیع و آماده ی آدم کشی. آنها پس از شکل گرفتن به جبهه اعزام می شوند، به عنوان اجزای یک ماشین جنگی نقش خود را ایفا می کنند، دچار آسیب های روحی و جسمی می شوند و در نهایت در بخش آخر که اسمش زیر چرخ هاست کسانی از ایشان  که در تلاش برای بازیابی و بازسازی هویت فردی شان از ارتش می گریزند، زیر چرخ های ماشین غول آسای ارتش و ملحقاتش خرد و نابود می شوند.

سه سرباز از آثار مطرح ادبیات ضد جنگ است. کتاب را علی کهربایی به خوبی به فارسی برگردانده و مؤسسه ی کتاب نشر نیکا چاپ و منتشر کرده است. از نکات جالب ترجمه ی فارسی سه سرباز ارجاعاتی است که در پانویس ها به صفحات وب داده است.