آقای فو

کمتر کسی هست که با داستان رابینسون کروزو اثر دانیل دفو آشنا نباشد. رابینسون کروزو در آن داستان به سیرو سیاحت دریایی می رود؛ از یک کشتی شکستگی جان سالم بدر می برد و پا به جزیره ای غیر مسکونی می گذارد؛ جزیره را به تملک خود در می آورد؛ در آن خانه و قلعه می سازد؛ یک پسر وحشی را از مرگ نجات می دهد؛ نام جمعه را بر پسر می گذارد و او را به خدمت خود در می آورد و....

گفته می شود دانیل دفو رابینسون کروزو را بر اساس خاطرات ملوانی اسکاتلندی به اسم الکساندر سکلک نوشته که در سال1704پس از درگیری با ناخدای کشتی که در زمره ی خدمه ی آن بوده، به درخواست خود در ساحل جزیره ای غیر مسکونی از کشتی پیاده شده و مدت زمان پنج سال را در آن جزیره بسر برده است. او تخیلات وسیع  خود را به ماجرای واقعی سکلک  افزوده و چنان که مرسوم آن زمان بوده تلاش نموده تا به خوانندگان خود بقبولاند که داستانش شرح ماجرایی تماماً واقعی است.

جان مکسول کوتسی داستانی دارد به اسم آقای فو که در آن دست به باز نویسی رابینسون کروزو زده است. او در این بازنویسی تغییراتی اساسی را در داستان ایجاد کرده که بر آن اساس گویا در ماجرای رابینسون کروزو زنی به اسم سوزان بارتون وجود داشته که به جهت نیاز مالی آن ماجرا را برای دانیل دوفو(همان آقای فو) تعریف کرده است تا بر مبنای آن داستانی بنویسد.

 بر اساس روایت کوتسی از رابینسون کروزو، سوزان بارتون در پی یافتن دختر گمشده اش به سفری دریایی می رود و در راه پس از شورش خدمه ی کشتی که به قتل کاپیتان می انجامد سوار بر یک قایق به همراه جنازه ی کاپیتان در دریا رها می شود. او سر از جزیره ی رابینسون کروزو در می آورد و حدود یک سال با کروزو و فرایدی(جمعه ی داستان دفو) در جزیره سر می کند و سپس در راه باز گشت به انگلستان کاپیتان کشتی که او، کروزو و فرایدی رانجات می دهد به وی پیشنهاد می کند تا داستانش را بنویسد، چرا که تا آن زمان هیچ زن انگلیسی نبوده که در جزیره ای متروک گرفتار شده باشد.

سوزان بارتون که راوی و شخصیت اصلی آقای فو است در پاسخ کاپیتان می گوید داستان او ارزش خوانده شدن دارد اما چون او از فن نویسندگی بی اطلاع است جذابیت ماجرا در حین نوشتن آن از بین خواهد رفت.

گفتگوی بارتون و کاپیتان که بعد تر به انحای مختلف در گفتگوهای او و آقای فو تکرار می شود از نکات کلیدی داستان است که در آن کوتسی از دیدگاه نویسنده ای پست مدرنیست به نسبت میان داستان های واقع نمایانه و امر واقعی می پردازد.

کاپیتان در ادامه ی گفتگو پیشنهاد می کند بارتون به کمک یک ناشر نویسنده ای را پیدا کند که ماجرایش را ویرایش کند و به آن رنگ وآبی بدهد تا تبدیل به داستانی جذاب و قابل خوانده شدن بشود.عکس العمل بارتون به پیشنهاد کاپیتان تند و صریح است: «من هیچ دروغی در آن نخواهم گفت» و در ادامه: «ترجیح می دهم خودم داستانم را بنویسم تا این که اجازه دهم در باره ام دروغ بگویند. اگر خودم نتوانم داستانم را بنویسم و حقیقت آن را ثابت کنم، دیگر چه ارزشی خواهد داشت؟ شاید رویایی باشد که در تختخوابی گرم و نرم در چیچستر دیده ام.»42

تفاوت عمده ی دیگر آقای فو نسبت به رابینسون کروزو این است که جمعه در روایت کوتسی آدمی لال، از نوع فاقد زبان است. این که جمعه چگونه و به چه دلیل زبانش را از دست داده به قطعیت روشن نیست اما هرچه هست بی زبان بودن او نوع ارتباطش با کروزو که مالک قبلی اوست و بارتون که او را پس از مرگ کروزو به ارث می برد را به شکلی ویژه در می آورد و در عین حال این فرصت را در اختیار کوتسی که دانش آموخته ی رشته ی زبانشناسی است می گذارد تا در خصوص ارتباط زبان به عنوان عضوی که گفتار را ممکن می گرداند و زبان به معنی گفتار و همچنین مقولاتی دیگر از قبیل ارتباط زبان و مالکیت دست به نظریه پردازی بزند.

                                                          مهر 1394

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: آقای فو، جان مکسول کوتسی، ترجمه ی الناز رحیمی،چاپ انتشارات امیرکبیر،1392.

تابستان در بادن بادن

تابستان در بادن بادن اثر پزشک نویسنده ی روس لئونید تسیپکین اثری است مستند ـ داستانی در باره ی زندگی و آثار داستایفسکی.

داستان در دو زمان گذشته ی نزدیک و دور می گذرد. در زمان گذشته ی نزدیک که کتاب (در صحنه ای که یاد آور شروع شاهکار داستایفسکی، ابله است) با آن آغاز می شود، راوی که خود تسیپکین است در دوره ی شوروی در میانه ی قرن بیستم، با قطار عازم لنینگراد( سنت پرزبورگ سابق) است تا از جمله به دیدن موزه ی داستایفسکی برود؛ و در گذشته ی دور، داستایفسکی و همسرش آنا گریگوریونا در بهار 1867 سنت پرزبورگ را به مقصد آلمان ترک می کنند. ماجرا های مربوط به هر دو زمان فلاش بک های متعددی به گذشته دارند و در جملاتی بسیار طولانی(تا چند صفحه ای) و بدون فاصله گذاری از پی یکدیگر می آیند.

منبع اصلی نویسنده در بخش مربوط به داستایفسکی، خاطرات منتشر شده ی همسر او آنا گریگوریوناست. کتاب فاقد فصل بندی و حاوی عکس هایی عمدتاً از مکان هایی است که داستایفسکی در آنجا حضور داشته یا در آثارش  و به ویژه در جنایت و مکافات از آنها نام برده است.

تابستان در بادن بادن به همراه مقدمه ی تحسین آمیز و نسبتاً مفصلی که سوزان سانتاگ بر آن نوشته توسط بابک مظلومی به فارسی ترجمه شده و کتاب نشر نیک آن را به چاپ رسانده است. این کتاب با ترجمه ی مهرشید متولی نیز منتشر شده است. 

                                                           مهر1394 

پادشاه

آثار داستانی نویسنده ی شهیر و صاحب سبک آمریکایی دونالد بارتلمی، کلکسیونی از تکنیک هایی است که در داستان نویسی پست مدرن مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از این تکنیک ها که او از جمله در رمان پادشاه مورد استفاده قرار داده، ناهمزمانی یا زمان پریشی*است که از روش های تحریف تاریخ در خلق آثار ادبی است. او در این داستان که آخرین اثر اوست، با یک ناهمزمانی بسیار جالب توجه شاه آرتور و شوالیه های افسانه ای میزگرد را با همان شکل و شمایل و با همان اسباب بزم و رزم قرون وسطایی جایگزین جورج ششم پادشاه انگلستان و اطرافیان او کرده است.

زمان داستان سال های میانی جنگ دوم جهانی است. نخست وزیر انگلستان که فرماندهی جنگ را به عهده دارد وینستون چرچیل است و شوالیه های میز گرد در جبهه های مختلف در حال نبردند. گوئینور همسر شاه آرتور و معشوقه ی لانسلات در غیبت پادشاه از پایتخت، نیابت سلطنت را به فرزند او موردرد واگذار می کند و خود به دنبال خوش گذرانی راهی دشت و دمن می شود. موردرد که در افسانه ی شاه آرتور قصد جانشینی پدر را دارد، سپاهی مهیا می کند و انگلستان در حال نبرد با آلمان نازی را درگیر جنگ داخلی می کند.

داستان شاه آرتور با دو شئی شاخص عجین شده است؛ اکس کالیبور یا همان شمشیر در سنگ که میراث آرتور است و جام مقدس که او و شوالیه ها یافتن آن را وجهه ی همت خود قرار می دهند. درپادشاه تعدادی از شوالیه ها به طور تصادفی به بخش هایی از نوشته ای دست پیدا می کنند که در مجموع حاوی فرمول ساخت بمب اتمی است و بمب اتمی چیزی است که برخی احتمال می دهند همان جام مقدس مفقوده باشد.

از جمله نکات جالب پادشاه حضور نسبتاً پررنگ شاعر معروف آمریکایی ازرا پاوند در آن است. پاوند در  زمان جنگ از رادیوی ایتالیای فاشیست علیه متفقین برنامه  پخش می کرد و تاوان این کار را تا سال ها پس از جنگ با حبس در آسایشگاه روانی پرداخت.

پادشاه داستانی گفتگو محور است که راوی در آن نقشی کمرنگ ـ عمدتأ در حد معرفی گویندگان جملات نقل قول مستقیم ـ ایفا می کند و چنان که معمول داستان های پست مدرن است به فصول متعدد کوتاه (و در اینجا بدون شماره و بدون نام) تقسیم شده است.

                                                  مهر 1394

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: پادشاه، دونالد بارتلمی، ترجمه ی مزدک بلوری، نشر نی،چاپ اول:1393.

 *anachronism