خانه زاد

خانه زاد رمان اجتماعی و اعتراضی مطرحی است از نویسنده ی سرشناس آمریکایی، ریچارد رایت.

مکان داستان شیکاگو و زمان آن واپسین سال های دهه ی 1930 است؛ دوره ای که سیاهپوستان آمریکا هنوز گرفتار بی عدالتی اجتماعی ناشی از تبعیض نژادی و به تبع آن  فقر اقتصادی و فرهنگی اند.

شخصیت اصلی داستان جوانی سیاهپوست به اسم بیگر تاماس است. او به اتفاق خانواده اش که شامل مادر، خواهر و برادری کوچکتر است در وضعیتی فلاکت بار در یک اتاق فکسنی که جولانگاه موش های درشت مهاجم و خطرناک است در آپارتمانی اجاره ای در محله ی سیاهپوستان زندگی می کند؛ اتاقی چنان کوچک و بدون هرگونه پشت و پستو که وقتی مادر و خواهر می خواهند لباس عوض کنند دو برادر مجبورند رویشان را به سمت دیگر برگردانند.

بیگر که همانند خود نویسنده تا هشت کلاس بیشتر درس نخوانده، آدمی به واقع ترسو و فاقد اعتماد به نفس امّا ظاهراً قلدر و گردن کلفت است که ترجیح می دهد برای بیان خود به جای زبان از مشت هایش استفاده کند. او که در نوجوانی به دلیل انجام دله دزدی سابقه ی دستگیری و اقامت اجباری در دارالتأدیب را دارد، در شروع داستان به واسطه ی یک بنگاه کاریابی به عنوان راننده در خانه ی سفیدپوستی میلیونر استخدام می شود. کارفرمای او، آقای دالتون، از قضا صاحب آپارتمان های اجاره ای محله ی سیاهپوست ها است که خانه ی بیگر یکی از آنهاست. دالتون که مردی موقّر و خیّر است، سالانه مبالغ هنگفتی برای حمایت از سیاهپوستان خرج می کند. او به دلایلی انسان دوستانه اصرار داشته تا راننده ی مورد نظر حتما سیاه پوست و با سابقه ی خفیف بزهکاری باشد. ترکیب خانواده ی دالتون شامل خود او، همسری نابینا و دختری جوان و جسور در سن دانشجویی با گرایشات سیاسی کمونیستی به اسم ماری است.

دختر، پس از آشنایی با بیگر به اتفاق دوست پسری که از اعضای حزب کمونیست است تلاش می کند تا ضمن ایجاد روابط صمیمانه بیگر را با حزب آشنا کند. داشتن روابطی دوستانه با سفید پوست ها که بیگر از آنها نفرت دارد، در مخیله ی او هم نمی گنجد بنابر این صمیمیت دختر مایه ی ترس و عذاب او می شود. 

بیگر پیش از اتمام بیست و چهار ساعت نخست کارش، در ماجرایی دلهره آور، ناخواسته مرتکب جنایت می شود و این اقدام خود را با کاری هولناک برای پنهان کردن آن تکمیل می کند. نکته ی تامل برانگیز این ماجرا و کل داستان این است که او نه تنها از ارتکاب جنایتی که می تواند به دستگیری و اعدام او بیانجامد پشیمان نمی شود، بلکه با این کار برای نخستین بار در عمر خود احساس شخصیت و هویت می کند.

از جالب ترین شخصیت های داستان وکیل تسخیری بیگر، مکس است. مکس پیرمردی یهودی با گرایشات انسان دوستانه و برابری طلبانه است که به احتمال زیاد الگوی هارپر لی در خلق شخصیت وکیل داستان معروفش، کشتن مرغ مقلد بوده است. دفاع جانانه و پیشگویانه مکس از بیگر، نشان دهنده ی عمق آگاهی حقوقی و اجتماعی رایت است. 

خانه زاد در چاپ نخست در ظرف سه هفته دویست و پنجاه هزار نسخه فروش داشت و به چنان شهرتی دست یافت که ریچارد رایت را در موقعیت سخن گو و پدر ادبیات سیاهپوستان قرار داد. برخی منتقدین گفته اند که دو اثر رایت، پسرک سیاه و خانه زاد، فرهنگ آمریکایی را برای همیشه تغییر دادند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: خانه زاد، ریچارد رایت، ترجمه ی سعید باستانی، انتشارات هاشمی.