خانواده تیبو

«دوگار تنها ادیب روزگار خود است که می توان او را از اخلاف تولستوی دانست اما در عین حال شاید تنها ادیبی باشد که مبشر ادبیات امروز است و مسائلی را بر دوش ادبیات امروز می نهد که آن را خرد می کنند و در عین حال به پاره ای از امیدهای آن نیز راه می دهند.»

                                                                           آلبر کامو، ضمیمه ی خانواده تیبو

 خانواده تیبو، که برخی آن را بزرگترین رمان قرن بیستم دانسته اند رمانی است بسیار حجیم* که در فاصله سال های1922 تا 1940 نوشته و منتشر شده و نقشی قاطع در اعطای جایزه ی نوبل به خالقش، روژه مارتن دوگار داشته است.

 این رمان عظیم که از نظر سبک و موضوع با اثر جاودانه ی تولستوی، جنگ و صلح قابل قیاس است در طرح اولیه می بایستی شامل سی جلد می شد، لیکن در شکل نهایی تبدیل به هشت کتاب(در11 جلد) شد که عبارتند از: دفترچه ی خاکستری، ندامتگاه، فصل گرم، طبابت، سورلینا، مرگ پدر، تابستان 1914 و سرانجام. دوگار کتاب ششم، مرگ پدر، را در 1929 مننتشر کرد. سپس وقفه ای هفت ساله در روند انتشار پدید آمد که در آن او کتاب هفتم که اسمش تجهیز بود و دو سال روی آن کار کرده بود را از بین برد و بر اساس طرح جدید، تابستان 1914 با حجمی در حدود نیمی از کل کتاب را نوشت که در تابستان 1936 منتشر شد. تابستان 1914 زمان آغاز جنگ اول جهانی است و علت این تغییر و تحول، خطر بروز جنگی دیگر پس از جنگ جهانی اول  بود که نویسنده و هم نسلان او تجربه ی اسفناک آن را از سر گذرانده بودند. جنگی که رکورد تلفات تمام جنگ های پیش از خود را شکست، در آن برای اولین بار از سلاح های شیمیایی استفاده شد و شهرها و مردم غیر نظامی برای نخستین بار به نحوی سیستماتیک به عنوان بخشی از عملیات نظامی مورد حمله قرار گرفتند.

خانواده تیبو داستان خانواده ی مردانه ی فرانسوی شامل یک پدر و دو فرزند پسر در سال های منتهی به جنگ جهانی اول است. پدر، که به نسبت فرزندانش نقش کمتری در داستان ایفا می کند، اسکار تیبو نام دارد. او کاتولیکی متعصب و پایبند سنت، ثروتمند و عضو فرهنگستان است. پسر بزرگ، آنتوان، پزشکی عقل گرا،  پیرو فلسفه ی روشنگری، منضبط و محافظه کار است و پسر کوچک، ژاک، جوانی سودایی ، شاعر مسلک، عصیانگر و آرمانگراست. برخی منتقدین معتقدند آنتوان و ژاک هر کدام بخشی از ویژگی های نویسنده را نمایندگی می کنند.

 داستان در دوران نوجوانی ژاک و با فرار او از خانه به همراه دوست یک دل و یک جانش دانیل شروع می شود. دانیل فرزند خانواده ای پرتستان است و همین کافی است تا مناسبات او و ژاک از نظر اسکار تیبو امری نادرست و نابخشودنی تلقی شود. دفترچه ی خاکستری که عنوان کتاب اول است اسم دفترچه ی یادداشت های ژاک است که محتویاتش به خصوص یادداشت های خطاب به دانیل  برای او دردسر ساز می شود و باعث می شود تا از مرکز بازپروری که پدرش پایه گذار و حامی اصلی آن است سر در بیاورد.

خانواده تیبو اثری غیر یکدست است. داستان که تا پیش از تابستان 1914 بیشتر تخیلی و درون گرایانه است، از آن پس به کاری عمدتاً مستند و تاریخی با دقتی وسواس آمیز و باورنکردنی در ذکر حوادث تاثیر گذار بر روند تحولات منتهی به آغاز جنگ تبدیل می شود**.

 ژاک که پس از پشت سر گذاشتن تجربیاتی دشوار در ابتدای کتاب تابستان 1914 به جوانی  متعهد و اهل قلم تبدیل شده، ابتدا بدون هرگونه تعلق حزبی تلاش می کند تا در همفکری و همراهی با احزاب سوسیالیست اروپایی به هر طریق ممکن مانع بروز جنگ شود و سپس با جدی تر شدن تهدید وقوع جنگ به یکی از این احزاب می پیوندد و درست در همین زمان  که خطر ملی گراهای افراطی و پلیس، مخالفین جنگ  از جمله او که مخفیانه از سوئیس به فرانسه آمده است را تهدید می کند، به ژنی خواهر دوست قدیمی اش دانیل ابراز عشق می کند. او در این زمان بیش از همیشه نیاز دارد باور کند که هر اتفاقی از جمله انقلابی گسترده، سراسری و همزمان در بخش اعظم اروپا رخ خواهد داد اما جنگ نخواهد شد.

حوادث اما به وقوع جنگ اول جهانی می انجامند و هر دو برادر درگیر جنگ می شوند؛ ژاک با اقدامی جنون آمیز برای متوقف کردن آن و آنتوان به عنوان افسر وظیفه در جبهه ی کشورش.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* ترجمه ی فارسی خانواده تیبو بیش از دوهزار و سیصد صفحه است.

** دوگار دانش آموخته ی رشته ی اسناد تاریخی است.

مشخصات کتاب: خانواده تیبو، روژه مارتن دوگار، ترجمه ی ابوالحسن نجفی، چاپ انتشارات نیلوفر.