من یک گربه هستم

من یک گربه هستم (1905)، اثر نویسنده ی مطرح ژاپنی ناتسومه سوسه کی احتمالاً نخستین رمان با یک راوی حیوان است.

راوی مزبورچنان که از اسم داستان پیداست یک گربه است.؛ گربه ای اندیشمند با کلیه ی محدودیت های و امکانات فیزیکی گونه ی خود.

زمان داستان که با زمان روایت یکی است حدود دو سال در دوران امپراطور می جی، معمار ژاپن مدرن است.

راوی کمی پس از تولد از خانه ی نسبتاً محقر سر در می آورد که متعلق به معلمی میانسال به اسم اسنیز است. ساکنین خانه علاوه بر معلم مذکور شامل همسر، فرزندان دختری که در طول داستان بر تعداد آنان افزوده می شود و یک آشپز است.

معاشرین راوی علاوه بر افراد یاد شده شامل دو گربه ی همسایه است که در دوسوی طیف جامعه ی طبقاتی روزگار خود قرار دارند؛ یک گربه ی نر فقیر و قلدر و یک گربه ی ماده ی زیبا و بسیار مرفه.  آقای اسنیز که راوی از او به عنوان ارباب یاد می کند مردی بسیار تنبل و انزوا طلب است:« اگر فرد انسان به دنیا بیاید بهتر است آموزگار شود. چون اگر بشود این اندازه خوابید و باز هم آموزگار ماند، خوب، حتی یک گربه هم می تواند آموزگار دشود.»

 معاشرین اصلی اسنیز دو تن اند؛ ویورهاوس که مردی شوخ ، بذله گو و دم غنیمتی است و کولدمون جوان که در آستانه ی دریافت مدرک دکترای خویش است.

من یک گربه هستم اثری اجتماعی و انتقادی است. انتخاب راوی گربه و تیپ اشخاص اصلی و مؤثر، دست نویسنده را باز گشته تا با فراغ بال زندگی نوع آدم به طور عام و انسان ژاپنی در شرف مدرن شدن آن روزگار را به طور خاص با استفاده از زبانی که طنز و طعنه دو ویژگی بارز آن است به شدت مورد انتقاد قرار دهد:« من نمی توانم درک کنم که چرا نوع بشر اسیر چنین جنون احمقانه ای شده است. به عنوان مثال ر آنان که چهار پا در اختیار دارند ، تنها از دوتای آن استفاده می کنند؟ چه اتلاف کردنی ... مسئله ی عجیب این است که چنین موجوداتی با وقت فراغت بی پایان هر زمان که با یک دیگر ملاقات می کنند، نه تنها به دیگری اطمینان می دهند که تا چه اندازه سرشان شلوغ است، بلکه چهره ی آنان نیز واقعأ از این پر کاری سخن می گوید... گاه هنگامی که آن قدر خوش شانس هستند که با من آشنا شوند، می شنوم که می گویند: « زندگی چقدر زیبا و راحت می بود اگر ما نیز مانند یک گربه زندگی می کردیم!» اگر انسان ها واقعاً دوست دارند زندگی زیبا و راحتی داشته باشند، ایجاد چنین چیزی در اختیار خودشان است. هیچ چیز سد راهشان نیست... این به خواست خودشان است که بیش از توان خویش گرفتاری ایجاد می کنند... حتی اگر ما گربه ها نیز ناچار بودیم، بیست شیوه ی کوتاه کردن موی بدنمان را کشف کنیم، مدت چندانی طول نمی کشید که آرامش خاطر خود را، آن گونه که اکنون دارا هستیم، از دست می دادیم.»

سوسه کی در عین حال از محدودیت های انتخاب یک حیوان به عنوان راوی آگاه است. او در ابتدای فصل سوم تمهیدی برای کاهش چنین محدودیتی می اندیشد:« من تا بدان حد تکامل یافته ام که اکنون زمان هایی وجود دارد که خود را همانند انسانی دیگر در دنیایشان تصور می کنم... حال که بدین شکل از حس گربه بودن به احساسی انسانی دست یافته ام، دیگر نمی توانم دلبستگی هایم ار به دنیای کوچک گربه ی پلنگی و یا گربه ی سیاه محدود کنم...»

من یک گربه هستم داستانی بدون طرح و به رغم حجم نسبتاً زیاد آن کمابیش بدون حادثه است. مهمترین حوادث داستان دزدی از خانه ی اسنیز و احتمال خواستگاری کولدمون از دختری از طبقه ی نوظهور سرمایه داران تجاری و بورس بازان است که به شدت مورد انتقاد نویسنده اند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: من یک گربه هستم، ناتسومه سوسه کی، ترجمه ی پرویز همتیان بروجنی، انتشارات نگاه.

کوکورو

ناتسومه سوسه کی از نخستین و برجسته ترین پایه گذاران ادبیات مدرن ژاپن است و کوکورو(به معنای دل) از آثار شاخص او و پرخواننده ترین رمان ژاپنی است.

راوی بدون نام داستان مرد جوانی شهرستانی است که برای تحصیل دانشگاهی به توکیو آمده است. او در یکی از تعطیلات خود در منطقه ای ساحلی با شخصیت اصلی داستان آشنا می شود که از او بالقب سنسی به معنی استاد یاد می کند. سنسی مرد مسنی متأهل، بدون شغل و بدون فرزند است که لقب استاد را به جهت تأثیر معنویش بر راوی گرفته است. سنسی آدمی بدبین، کم حرف و منزوی با رفتاری عجیب و معمایی است که از همان ابتدا بنا به دلایلی که برای خود راوی روشن نیست توجه و علاقه ی وی را بر می انگیزد.

زمان روایت حدود سه سال منتهی به چند هفته پس از مرگ امپراطور می جی در 1912 و زمان داستان حدود چهار دهه منتهی به همین تاریخ است. امپراطور می جی بانی مدرن سازی ژاپن و به تبع آن پدیدار شدن انسان مدرن ژاپنی است که بارزترین ویژگی آن به باور نویسنده تنهایی است. به قول سنسی«تنهایی بهایی است که ما باید در ازای تولد و زندگی در دوران مدرن بپردازیم: دورانی آکنده از آزادی، خود بسندگی و منیّت.» تنهایی انسان مدرن درونمایه ی اصلی کوکورو است.

مرگ می جی مصادف است با وخامت حال پدر راوی در میانه ی داستان، و در همین زمان است که نامه ی مفصل سنسی به دست او می رسد. نامه ای که شرایط خانه ی پدری اجازه ی خواندن آن را به راوی نمی دهد اما جملات پایانی آن با عث می شود تا او بدون اطلاع، سراسیمه به سوی توکیو بشتابد و در قطار نامه ی سنسی را بخواند که متن آن عیناً نیمه ی دوم داستان را به خود اختصاص می دهد.

سنسی که پیش از آن اعلام داشته به هیچکس حتی خودش هم اعتماد ندارد رازی دارد که آن را از همه کس حتی همسر محبوبش پنهان کرده و بنا به اصرار راوی به او قول داده است که روزی آن را بر او آشکار کند. نامه ی سنسی حاوی راز اوست.

 در کوکور تنها راوی و شخصیت اصلی نیستند که فاقد نامند. از بقیه ی افراد هم تنها با القابی نظیر پدر، مادر، برادر، شوهر خواهر،بانو و همسر یاد می شود. در این بین تنها یک استثنا وجود دارد و او «ک» است که راز سنسی  به او مربوط است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: کوکورو ، ناتسومه سوسه کی، ترجمه ی قدرت اله ذاکری، انتشارات برج.