کاکا سیاه کشتی نارسوس

رمان نه چندان بلند کاکا سیاه کشتی نارسوس از آثار شاخص جوزف کنراد و یکی از جذاب ترین داستان های دریایی است.

داستان چنان که از اسمش بر می آید عمدتاً در یک کشتی می گذرد؛ کشتی باری که از هندوستان عازم لندن است. راوی بحث بر انگیز داستان که گاه از ضمیر « ما» و گاه از «من» استفاده می کند، یکی از خدمه ی کشتی است. 

مرد سیاه پوست مذکور در اسم داستان، ملوان میان سالی است به اسم جیمز ویت که صحنه سازی ورود با تأخیر و در آخرین لحظه ی او به کشتی، نشان از نقش خاص او در داستان دارد. مهمترین ویژگی جیمز ویت این است که ظاهراً بیمار است و خدمه ی کشتی به حسب این که بیماری او را باور کنند یا نکنند به دو گروه تقسیم می شوند. سینگلتون که مسن ترین و با تجربه ترین ملوان حاضر در کشتی است، بیماری ویت را باور می کند و آن را چیزی بدشگون تلقی می کند که می تواند کشتی و سرنشینانش را به خطر بیاندازد.

پیش بینی سینگلتون در گذر کشتی از اقیانوس هند به اطلس، در حوالی دماغه ی خطرناک و غالباً طوفانی امید نیک تحقق پیدا می کند و این فرصت را به کنراد (که خود یکی از سرنشینان کشتی بوده) می دهد تا یکی از قوی ترین و مهیج ترین صحنه های دریایی تاریخ ادبیات را خلق کند که در آن کشتی و خدمه اش همچون پیکری واحد و زنده در تلاش و تکاپویی بسیار دشوار و تا آستانه ی مرگ به تصویر در آمده اند. از دیگر نقاط قوت داستان، توصیفات بسیار زیبا، شاعرانه و تابلو مانند صحنه های خشم و آرامش دریاست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: کاکا سیاه کشتی نارسوس، جوزف کنراد، ترجمه ی سهیل سمّی، انتشارات ققنوس.

سرشار زندگی

پیش از این در یادداشتم در مورد رمانی دیگر از جان فانته گفته ام که او درهر کدام از رمان هایش بخشی از زندگی نامه ی خود را می نویسد. سرشار زندگی بخش مربوط به تولد نخستین فرزند اوست.

در زمان این داستان راوی به اتفاق همسر باردارش در لس آنجلس، در خانه ای نسبتا بزرگ و ویلایی زندگی می کنند که به تازگی خریده اند.

در شروع داستان کف تخته پوش آشپزخانه به طرزی خطرناک در زیر پای همسر راوی، جویس، درهم می شکند و فرو می ریزد. راوی به منظور صرفه جویی در هزینه تعمیرات مورد نیاز در فرش کف چوبی خانه که موریانه ها صدمات جبران ناپذیری به آن زده اند به سراغ پدرش می رود که بنایی بازنشسته و شخصیت اصلی اثر دیگر فانته، رگ و ریشه است و هر کس آن داستان را خوانده باشد می تواند حدس بزند راوی با این تصمیم چه بلاهایی را به جان می خرد.

راوی علاوه بر مشکل کف خانه با مشکل دیگری هم روبروست و آن گرایشات مذهبی کاتولیکی است که پس از بارداری به تدریج در همسرش پدیدار شده و از این حیث که کاتولیک ها پیش گیری از فرزند آوری را گناه می شمرندری، موافق طبع پدر اوست که نوه های فراوان، آن هم از جنس پسر می خواهد. 

ترتیب پسر شدن نوه ها را مادر راوی با گذاشتن حبه های سیر در هر سوراخ و سنبه ی لباس او داده است، بقیه ی کار را پدرش به عهده می گیرد که هیچ مانعی را در سر راه تولد نوه های متعددش بر نمی تابد.

سرشار زندگی همچون دیگر آثار فانته اثری جذاب و خوشخوان با زبانی شیرین و طنزآمیز است. ترجمه ی کتاب توسط محمد رضا شکاری انجام شده و نشر اسم آن را به طرح جلدی مینیمال و زیبا به چاپ رسانده است.

شب مادر

شب مادر رمان کوتاهی است از نویسنده ی معاصر شهیر آمریکایی، کورت ونه گات.  

شخصیت اصلی و راوی داستان مرد آمریکایی میان سالی با سابقه طولانی اقامت در آلمان است به اسم هوارد دبلیو کمبل جونیور.

زمان داستان سال های پیش و پس از جنگ جهانی دوم و زمان روایت دوره ی اسارت کمبل در زندانی در اسرائیل است. او از آمریکا به آن کشور منتقل شده و همزمان با آیشمن در انتظار فرا رسیدن زمان محاکمه ی خویش است.

شب مادر به رغم حجم کم، یک مقدمه و یک یادداشت ویراستار دارد که جزئی از اثرند و هر کدام حاوی پیامی جالب و عبرت آموز که در عین حال کلید فهم داستان نیز هستند . پیام مقدمه که به قول ونه گات نتیجه ی اخلاقی داستان هم هست این است که«ما همان چیزی هستیم که به آن تظاهر می کنیم، پس همیشه باید مواظب باشیم که به چه چیزی تظاهر می کنیم.» و پیام یادداشت ویراستار در پایان مقدمه ای آمده که خود نویسنده( یعنی کمبل) بر کتابش نوشته است؛ آنجا که او کتاب را به خودش تقدیم می کند که« آشکار تر از آن چه می شایست به خدمت بدی درآمد و نهانی تر از آن چه می بایست به خدمت خوبی.»

اتهام کمبل این است که در زمان سلطه ی نازی ها بر آلمان، برنامه ساز و مجری بخش انگلیسی رادیوی آن کشور بوده است. این بخش آشکار زندگی کمبل در خدمت به بدی است که اسناد آن غیر قابل انکار است. بخش پنهان زندگی او در خدمت به خوبی، عبارت از جاسوسی برای آمریکا به واسطه ی سرهنگی آمریکایی به اسم ویرتانن در همان دوره ی خدمت به نازی هاست که هیچ سند و مدرکی برای آن وجود ندارد. تنها چیزی که می تواند کمبل را نجات دهد آشکار شدن خدمات او به آمریکا به واسطه ی ویرتانن است که کمبل تنها سه بار در شرایطی غیر قابل اثبات او را ملاقات کرده و چیزی جز اسم مستعارش از او نمی داند.

داستان نکات تامل برانگیز زیادی دارد، از جمله این که تعداد زیادی از اشخاص آن همچون کمبل (و در پلانی وسیع تر همچون همه ی آدم ها) زندگی دوگانه در خدمت به خیر و شر داشته و دارند با این تفاوت اساسی که به عکس او خدماتشان به خوبی آشکار و به بدی پنهان بوده و به همین جهت اتهامی متوجه ایشان نیست.

حلبی آباد

حلبی آباد رمانی است از نویسنده ی مطرح و پرکار آرژانتینی معاصر، سزار آیرا.

شخصیت اصلی داستان مرد جوانی تنومند، ورزشکار و کودک صفت است به اسم ماکسی که کار مورد علاقه اش کمک داوطلبانه به فقرای کارتن جمع کن در انتقال بارشان به مقصد حلبی آبادی در حومه ی شهر بوئنوس آیرس است؛ محلی غریب با ساختاری ویژه و شبهایی ستاره باران از لامپهای روشن با برق دزدی که نویسنده در توصیف ویژگی های شهرسازی آن سنگ تمام گذاشته است.

ماکسی دچار شب کوری است و به قدری به خواب حساس است که از ساعتی به بعد در هر شرایطی خوابش می برد.

داستان شامل دو ماجرای مجزاست که در پایان در حلبی آباد با یکدیگر تلاقی می کنند. ماکسی عهده دار نقش اصلی در ماجرای نخست است و خواهر کوچکتر او، ونسا، شخصیت محوری ماجرای دوم است. دومین ماجرا قضیه ای پلیسی و مربوط به گونه ای مواد مخدر است که پلیس گمان می کند از طریق شبکه ای در حلبی آباد توزیع می شود. این ماجرا که با قتل دختری دانش آموز از هم مدرسه ای های ونسا در جایی پیش از زمان روایت آغاز شده، در پایان داستان به انتها می رسد.

حلبی آباد رمانی واقع گرایانه است که  در داستان سرایی) یا به قول خود نویسنده در مؤخره ی کتاب، قصه گویی9 اثری موفق است. از ویژگی های جالب داستان توصیفات سینمایی برخی از صحنه های آن مثل صحنه ی پیاده شدن خانم قاضی از اتوموبیل است که مترجم در همان مؤخره از جهاتی دیگر به آن توجه داده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: حلبی آباد، سزار آیرا، ترجمه ی وندادجلیلی، نشر چشمه.

مغز اندرو

مغز اندرو آخرین اثر منتشر شده در زمان حیات از ای. ال. دکتروف است.

شخصیت اصلی داستان، اندرو، متخصص و مدرس دانشگاه در زمینه ی روانشناسی شناختی است و کل داستان گفتگوی او با پزشکی روانکاو به شکلی است که گویی مستقیماً از یک سیستم ضبط صدا پیاده شده است. چنین شکلی از روایت معمولا گیج کننده است چرا که در آن گاه تشخیص گوینده کار آسانی نیست و آن چه به ویژه در مورد این داستان کار را سخت تر می کند این است که اندرو در بسیاری اوقات از خود به عنوان سوم شخص، و از آن جالب تر همچون در شروع داستان، دوست خود یاد می کند. شکل شروع و خاتمه و وضعیت شخصیت اصلی مغز اندرو یاد آور شاهکار سلینجر، ناطور دشت است.

اندرو به گمان خود آدمی دست و پاچلفتی و نحس است که باعث بروز انواع مشکلات و مصایب برای دیگران می شود. او به قول خودش می تواند در عرض یک دقیقه یک فامیل را از پا در آورد. نمونه اش وقتی است که در یک مهمانی درحین رقص دستش محکم به فک یک خانم همکار می خورد و او را نقش بر زمین می کند. بعد به طرف یخچال می دود تا یخ بیاورد و روی صورت او بگذارد. ظرف یخ پشت دو بطری است. او بطری ها را بر می دارد و در همین حین با شوهر آن خانم رو در رو می شود. چنان از دیدن آقای مزبور یکه می خورد که دو بطری از دستانش رها می شود و از قضا روی پاهای او می افتد و باعث شکستن پایش می شود. اندرو حتی در چند مورد مرگ از جمله مرگ فرزند خردسالش خود را مقصر می داند.

برخلاف بیشتر داستان های دکتروف، پس زمینه ی تاریخی مغز اندرو بسیار کم رنگ است و در آن از اشخاص و حوادث تاریخی مثل جورج بوش پسر و ماجرای یازدهم سپتامبر ـ که باعث مرگ همسر دوم اندرو شده ـ با ابهام و بدون ذکر نام واقعی یاد می شود.

اندرو به اقتضای تخصصش و به عنوان مقدمه ی تعریف بعضی از ماجراهای خود، در جای جای داستان نظریه های جالبی مطرح می کند که نشان دهنده ی وسعت معلومات دکتروف است. یکی از این نظریه ها مسئله ی مغز جمعی یا مشترک برخی جانوران مثل مورچه ها است. اندرو معتقد است این پدیده چیزی ماورای تک تک مورچه هاست و رفتار یکایک آنها را کنترل می کند. او این نظریه را در مواردی مثل شعله ور شدن ناگهانی جنگ ها و پارک رفتن مردم در روزهای یکشنبه، به جوامع انسانی هم تعمیم می دهد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات کتاب: مغز اندرو، ای. ال. دکتروف، ترجمه ی سید سعید کلاتی، انتشارات هیرمند.